یکی از آثار به‌جای مانده از عصر صنعت، گسترش و ایجاد اختلالات روحی و روانی شدید در بین جوامع بشری است. در این میان استقبال از دوره‌های یوگا، مدیتیشن و هر اتفاقی که شما را به کمی آرامش و ترمیم روح دعوت می‌کرد، روزبه‌روز افزایش می‌یافت. دعوت به حضور در طبیعت و ترمیم اثرات مخرب زندگی شهرنشینی، ایده‌ای را به ذهن موزیسین‌های خلاق و پیشرو دهه 60 و 70 میلادی به وجود آورد که تعریف صحیح آن در ژانر «نیوایج»[1] خلاصه می‌شود.
شیوه آهنگسازی، الهام از صداهای طبیعت و به زبان ساده‌تر کسب آرامش از شنیدن موسیقی که در آن هیچ فضای آشفته، شلوغ و هیاهوی مرسوم ژانرهای دیگر پیدا نمی‌شود؛ اما به عقب‌تر برمی‌گردیم؛ زمانی که کولی‌های سرگردان اروپایی برای هر جشن و مراسمی، موسیقی متعارف با آن مراسم را داشتند. لحظاتی هم خلق می‌شد که برای دیدار ماه کامل، سرسبزی مناظر جلوی روی‌شان، فصل برداشت میوه‌ها، لحظه بافتن گیسوان دخترانشان کنار آفتاب و ایجاد آرامش برای زنان حامله، اصوات بسیار دل‌انگیز و آرامش بخشی را خلق می‌کردند. حتی عقب‌تر- به عقیده نگارنده- موسیقی نیوایج از زمانی که مادران برای فرزندانشان لالایی خواندند به وجود آمد. ارتباط این نوع موسیقی با جغرافیا نیز از شگفتی‌های خاص آن است. موسیقی مردمان ساکن کنار آب‌ها، مثل دریای سیاه، دریای مدیترانه، دریای زرد و... تحت تأثیر رفتار دریاها، صدای موج‌ها و درهم‌تنیده شدن صدای باد و امواج ساخته می‌شود.
عنصر اصلی در موسیقی مردمان ساکن کنار جنگل‌ها، مثل جنگل آمازون، برگرفته از صدای پرندگان، عمق ایجادشده در کنار هم قرار گرفتن درختان، وزش باد لای برگ‌های درختان است. هر سویی را که نگاه می‌کنید، مردمان آن سرزمین تحت تأثیر بافت جغرافیایی محل سکونتشان و تحت تأثیر آن موسیقی ساختند. به گفته بعضی از موسیقی شناسان، نیوایج از تبت و هند آغاز شد و با گسترش تبادلات فرهنگی میان کشورها، آن نیز شنیده شد و به قولی، غربی شد و در سطح جهانی گسترده شد.
چند شاخص در این نوع موسیقی به‌وفور دیده می‌شود و اینکه تحت تأثیر صداهای طبیعت است، بیشتر از سازهای آکوستیک مثل فلوت، دسته بادی چوبی‌ها، پیانو، گیتار و گستره‌ای از سازهای شرقی در خلق آن استفاده می‌شود. تونی اسکات، یاماموتو، فیلیپ گلس، برایان انو، لاراجی و استیون هالپرن اصلی‌ترین راویان و خالقان این سبک به شمار می‌روند و البته نکته مشترک تمامی آنان تحقیق و جست‌وجوی فراوان در موسیقی شرق به‌خصوص شرق دور و هند بوده است.
اولین آلبوم مطرح و شناخته‌شده در این سبک Music for Zen Meditation اثر تونی اسکات با همکاری یاماموتو نوازنده مطرح شاکوهاچی (فلوتی از جنس بامبو) و شینجی یویز نوازنده کوتو (سازی سیمی، مضرابی و تا حدودی نزدیک به ساختار سنتور و قانون) است. در این آلبوم شما تونی اسکات نوازنده مطرح کلارینت در سبک جز[2] را تحت تأثیر فراوان موسیقی کلاسیک و محلی ژاپنی را می‌بینید که در حال همراهی با دو نوازنده دیگر ژاپنی است که بداهه می‌نوازند. پس باز عنصر بداهه‌نوازی در خلق اثر به‌عنوان یک اصل و به‌عنوان یک‌پایه در ایجاد یک ژانر به میان گذاشته می‌شود. این بداهه‌نوازی حتماً تحت تأثیر موسیقی محلی آن منطقه خاص و برگرفته از نغمه‌های زیبای آن مناطق است.
نکته مهم را در رفتار هوشمندانه موسیقیدانان غربی می‌توان یافت؛ جایی که سعی کردند به‌دوراز هرگونه تأثیر تحصیل آکادمیک برگرفته از هارمونی، کنترپوان و قیدوبندهای ژانرهای دیگر، همراهان خوبی برای موسیقیدانان شرقی در خلق یک اثر تازه باشند. دهه 70 و 80 میلادی زمانی است که بیشترین توجه به نیوایج معطوف می‌شود و موسیقیدانان بیشتری به این سبک گرایش پیدا می‌کنند.
هندی‌ها، چینی‌ها، ژاپنی‌ها، مغول‌ها، ایرلندی‌ها و اسکاتلندی‌ها موسیقی و فرهنگ مؤثر و پیشرو در این سبک دارند و آثار برجسته از همکاری موسیقیدانان غربی و سرزمین‌های یادشده در این ژانر دیدنی و شنیدنی است. در بین اسامی موسیقیدانان مطرح این سبک، اسم «اعظم علی» موسیقیدان ایرانی ساکن آمریکا نیز به چشم می‌خورد که تحت تأثیر موسیقی ایران و هند، آثار زیبایی خلق کرده است. نیوایج یکی از ژانرهای مطرح و پرطرفدار حال حاضر دنیاست ولی برای ما و موسیقی ما با تمام پتانسیل‌ها و شاخص‌های خوبی که در این یادداشت عنوان کردیم، جایگاه تعریف‌شده‌ای ندارد.
حالا سؤال اینجاست، آیا می‌توان آثاری مثل آلبوم «خواب‌های طلایی» جواد معروفی، «پاییز» فریبرز لاچینی و آثاری ازاین‌دست را در این سبک قرار داد؟ آیا می‌توان نغمات زیبای دشتی را در یک کلاس یوگا و یا مدیتیشن نواخت؟ آیا می‌توان نغمات دل‌انگیز جا گرفته در دل موسیقی غنی و غبارگرفته مناطق مختلف سرزمینمان را به نیوایج تبدیل کنیم؟ آیا نسل جوان حاضر در موسیقی، تحت تأثیر بداهه‌نوازی اساتیدی همچون، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، حسن کسایی، منصور صارمی و دیگر نغمه‌پردازان نامی ایران و با شناخت از ساختار این ژانر، تن به خلق آثار این‌چنینی خواهند داد؟
امیدواریم به‌زودی شاهد حضور موسیقیدانان خوبی در این سبک باشیم. در نیوایج خواننده هیچ محوریتی ندارد و شاید به‌عنوان یک ساز کنار سازهای دیگر قرار بگیرد و این نوازنده و آهنگساز است که خالق تمام‌عیار یک اثر خواهد بود.
احسان مطوری/اعتماد
[1]. NEW AGE
[2]. Jazz
