کیت مورگان
آیا احساس می‌کنید که دیگر نمی‌توانید روی چیزی تمرکز کنید؟ شما تنها نیستید. کارشناسان می‌گویند اضطراب ناشی از شیوع کرونا به حافظه کاری ما لطمه زده است.
همه ما با این احساس آشنا هستیم: به‌منظور انجام کاری وارد یک اتاق می‌شوید و بعد می‌ایستید، گیج و کمی منفک هستید و متوجه می‌شوید که کاملاً فراموش کرده‌اید چرا آنجا هستید.
در سال ۲۰۱۱، پژوهشگران دانشگاه نتردام درصدد برآمدند به دلیل این حواس‌پرتی پی ببرند و به این نتیجه رسیدند که صِرف وارد شدن به اتاق باعث فراموشی آنی یا لحظه‌ای شده است. بررسی‌های آنان نشان داد که مغز به‌طور آنی می‌تواند مقدار معینی اطلاعات را حفظ کند و تغییر مکان در این وظیفه مغز تأثیر می‌گذارد و سبب می‌شود که بخشی از داده‌ها را کنار بگذارد تا برای اطلاعات بیشتر جا باز شود.
از وقتی‌که شیوع ویروس کرونا شروع شد من چندین بار در روز وارد آشپزخانه می‌شوم ولی فراموش می‌کنم به چه دلیل آنجا هستم. در حقیقت برای من تمرکز روی هر جیزی غیرممکن شده. نمی‌توانم برای زنگ زدن به یک شماره تلفن، آن شماره را به خاطر بسپارم و نوشتن یک ایمیل ساده مدت‌ها طول می‌کشد. شروع به نوشتن می‌کنم ولی چند دقیقه بعد حواسم پرت می‌شود. میزان بازدهی کار من کاهش‌یافته.
یک دوستم که نویسنده است اخیراً به من گفت: «به‌طور عجیبی مشغولم. کاری نمی‌کنم جز شستن ظرف‌ها و پیاده‌روی»
تنها من نیستم. تقریباً تمام کسانی که حواس‌پرتی تازه‌ام را به آن‌ها گفتم، اظهار داشتند که با مشکل مشابهی مواجه‌اند. یک‌دفعه متوجه می‌شوید که انجام هر کار جدی مستلزم یک تلاش طاقت‌فرسا است.
چیزی که اتفاق می‌افتد، اشتباه عملکرد حافظه کاری است یعنی توانایی جذب اطلاعات جدید، تبدیل آن به افکار منسجم و حفظ آن تا وقتی‌که شما کاری را که می‌خواهید با آن انجام دهید تمام کنید. متی لین، استاد روانکاوی در دانشگاه تورکو، در فنلاند می‌گوید: «حافظه کاری ارتباط نزدیکی با توجه دارد. شما به انجام کاری یا هدفی یا دستورالعملی یا چیزی که می‌خواهید انجام دهید، تمرکز می‌کنید.» شرایطی که به‌سرعت تغییر می‌کند، نگرانی و اضطراب همه این‌ها می‌توانند در توانایی ما برای تمرکز، تأثیر بگذارند. پرفسور متی لین، می‌گوید: «خیلی قبل از فراگیر شدن ویروس کرونا، از گروه بزرگی از بزرگ‌سالان آمریکایی خواستیم که در یک پرسشنامه درباره ارزیابی خودشان را تکمیل کنند. متوجه شدیم یک رابطه منفی بین اضطراب با حافظه کاری وجود دارد. هرقدر اضطراب بیشتر باشد، عملکرد حافظه کاری کمتر است.»
وقتی شما تجربه یک اضطراب شدید را دارید، مثلاً هنگامی‌که در تاریکی عازم خانه‌تان هستید شخصی که پشت سر شما راه می‌رود، شما را تهدید می‌کند، ممکن است به یاد داشتن جزئیات قیافه آن شخص برایتان دشوار باشد. یک وضعیت استرس‌آور طولانی نیز می‌تواند تأثیر مخربی در حافظه لحظه‌ای شخص بگذارد تا آنجا که انجام ساده‌ترین کار برایش بیش‌ازحد مشکل باشد. پرفسور لین، یادآور می‌شود: «ما درباره نگرانی و استرسی صحبت می‌کنیم که حاد نیست و با یک آینده به‌شدت نامعلوم، مرتبط است. شما نمی‌دانید-آیا (اپیدمی) تا این تابستان یا پاییز ادامه خواهد داشت؟ هیچ‌کس نمی‌داند. این وضعیت به اضطرابی که مزمن‌تر است منجر می‌شود.»
متی لین، می‌گوید وقتی برای کتابی درباره حافظه کاری که هنوز چاپ‌نشده تحقیق می‌کرد، به‌اتفاق گروهی که با او کار می‌کردند از ۲۰۰ بزرگ‌سال در بریتانیا و آمریکا پرسیدند که آیا نگرانی‌هایی به‌خصوص در ارتباط با اپیدمی کرونا دارند؟ «به دلیل این‌که در آن موقع اپیدمی در همه اخبار بود، سؤالی درباره اضطراب ناشی از اپیدمی نیز اضافه کردیم و از افراد خواستیم که سطح نگرانی خود را در مقیاس صفرتا ۱۰ بنویسند. قرار بود عدد ۱۰ نشان‌دهنده یک‌رشته نگرانی‌های دائمی باشد که در فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد. حد متوسط ۵.۶ بود که به نظر من درجه بالایی است.»
پرفسور لین، می‌گوید این اعداد همچنین نشان داد که ارتباط روشنی بین اضطراب‌های مرتبط با اپیدمی و کاهش عملکرد حافظه کاری وجود دارد؛ گر چه ممکن است چندین مکانیسم متفاوت برای این‌که چگونه اضطراب مرتبط با اپیدمی یا سایر عوامل، عملکرد ذهن آگاهی را مختل می‌کند، وجود داشته باشد. «این ایده وجود دارد که بعضی وقت‌ها (اضطراب) توانایی شما را تحلیل می‌برد. وقتی شما مضطرب هستید، سَرِ شما پُر از این افکار است و مغز شما تا حدودی بی‌طرف نیست و به چیزهای منفی بیشتر توجه دارد.»
اولیور رابینسون، از انستیتوی علوم اعصاب ذهن آگاهی، در یونیورسیتی کالج لندن می‌گوید اضطراب دائم همچنین می‌تواند موجب بی‌خوابی شود ولو این‌که شما دقیقاً متوجه اضطراب بیشتر نباشید. «بی‌خوابی نقش مهمی در مختل کردن حافظه آنی دارد.» او اضافه می‌کند که ممکن است بخشی از مشکلات مرتبط با حافظه لحظه‌ای، به این دلیل باشد که ذهن آگاهی تا آن اندازه زیاد بوده که مغز توانایی ضبط آن را نداشته است.
آقای رابینسون شرح می‌دهد که حتی یک‌روند ساده ذهن آگاهی مانند تهیه لیست خرید، اکنون به نیروی مغزی بیشتری نیازمند است: «بدون فکر به فروشگاه می‌روید و در همین حال فکر می‌کنید به چه چیزهایی احتیاج دارید، چه فروشگاه‌هایی باز هستند و آیا رفتن به آنجا بی‌خطر است. فرض کنیم مغز شما قادر باشد درآن‌واحد به چهار چیز فکر کند، ولی ناگهان باید به ۱۰ چیز فکر کند و نمی‌توانید هیچ‌کدام را انجام دهید.»
خبر خوب این است که می‌توانید حافظه کاری خودتان را با تمرین قوی‌تر کنید. بازی‌های فکری زیادی در بازار هست ولی نظر کارشناسان این است که تنها انتظاری که می‌توانید داشته باشید این است که فقط در این بازی‌ها ورزیده‌تر شوید. اولیور رابینسون می‌گوید: «بازی‌هایی که برای تمرین ذهن آگاهی است، به من کمک نمی‌کند که لیست خریدم را بهتر به خاطر بیاورم. درست مثل این است که برای این‌که به مردم بازی تنیس را یاد بدهید، سعی کنید آن‌ها را وادار به دویدن کنید.»
اما برخی از بررسی‌ها نشان داده که نوع بخصوصی از تمرین‌های ذهن آگاهی که N-back خوانده می‌شود برای تقویت حافظه آنی مؤثر بوده. این بازی تا حدودی شبیه بازی کلاسیک تمرکز است که در آن بازیکنان باید کارت‌های یک‌جور را پیدا کنند ولی در N-backفقط یک‌مهره است که روی یک صفحه شطرنجی در داخل مربع‌های کوچک بدون ترتیب منظم حرکت می‌کند و به‌صورت حرکت دورانی به عقب و جلو برده می‌شود و بازیکنان باید ترتیب حرکت مهره‌ها را به خاطر بسپارند.
این‌که آیا این بازی تأثیری بر حافظه کاری دارد، هنوز تا حدودی موضوع بحث‌انگیزی برای متخصصان علوم اعصاب است، ولی چند دور این بازی ممکن است تنش شما کاهش دهد. به‌هرحال در بدو امر این اضطراب است که مشکل ایجاد می‌کند و رفع آن می‌تواند به برخی از مشکلات مرتبط با تمرکز را حل کند. اولیور رابینسون می‌گوید در روش درمان اضطراب معمولاً «به این تکیه می‌کنیم که به اشخاص نشان دهیم که همه‌چیز آن‌قدر که آن‌ها فکر می‌کنند بد نیست ولی در این مورد واقعاً نمی‌شود از این روش استفاده کرد؛ اما می‌توانید چیزهایی را که به آن فکر می‌کنید محدود کنید.»
به‌عبارت‌دیگر به راه انداختن دوباره حافظه کاری، ممکن است همچنین به معنی کم کردن توجه به خبرها و سعی در فاصله گرفتن از رسانه‌های اجتماعی باشد. ولی ممکن است مؤثرترین چیزی که به‌سادگی می‌توان انجام داد، این باشد که خودتان را متقاعد کنید که تلاش و تقلا عیبی ندارد. اولیور رابینسون می‌گوید: «اگر احساس می‌کنید که خوب نیستید، به خودتان بقبولانید که عیبی ندارد. اگر تمام مدت به خوب نبودنتان فکر کنید چیزی عایدتان نمی‌شود؛ فکر کنید که اگر نتوانید صد در صد توانایی‌تان کار کنید، مهم نیست. اگر بازده کاری ندارید، عیبی ندارد. ما هنوز در بحبوحه یک اپیدمی هستیم.»
منبع: بی‌بی‌سی
