ریان گیلبی
خواکین فونیکس، 44 ساله است با 35 فیلم در کارنامه خود و دست‌کم در نیمی از این فیلم‌ها در نقش اول بازی کرده. او تا‌کنون یک جایزه گلدن‌‌گلوب به خاطر بازی در نقش جانی کش در فیلم «سربه‌راه باش» به کارگردانی جیمز منگولد (2005) دریافت کرده و 3 بار نیز نامزد دریافت جایزه اسکار به خاطر ایفای نقش در فیلم‌های «گلادیاتور»، سربه‌راه باش و «استاد» شده است.
فونیکس در طول فعالیت حرفه‌ای در سینما با 2 نام مختلف در فیلم‌ها ظاهر شد. او در فیلم‌های اولیه‌اش با نام لیف ایفای نقش کرد و سپس در سال 1995 و از زمان بازی در فیلم «به خاطرش مردن»، به کارگردانی گاس ون سنت، با نام شناسنامه‌ای‌اش، خواکین در فیلم‌ها ظاهر شد. او در سال 2008 برای مدتی بازیگری را کنار گذاشت و درزمینه خوانندگی در سبک هیپ‌هاپ به فعالیت پرداخت. او این کار را باهدف فراهم آوردن مواد خام برای فیلم مستند هجو‌آمیز «من هنوز هم اینجا هستم»، انجام داد. در این فیلم شخصیتی به نام خواکین فونیکس از فعالیت بازیگری در عرصه سینما کناره‌گیری می‌کند تا خود را با دنیایی پررمزوراز و مملو از شک و تردید و همراه با لحظاتی طنز‌آمیز مواجه کند.
فونیکس بازیگر وفاداری است. او با جیمز گری- کارگردان- در 4 فیلم «محوطه»(2000)، «شب مال ماست»(2007)، «دو عاشق»(2008) و «مهاجر»(2013) همکاری کرده است. او برای پل توماس اندرسون، گاس ون سانت و ام نایت شایمالان نیز به ترتیب در 2 فیلم بازی کرده است. فیلم‌های استاد، (2012) و «خباثت ذاتی» (2014) را برای پل توماس اندرسون، فیلم‌های به خاطرش مردن (1995) و «نگران نباشید»، «او با پای پیاده زیاد دور نخواهد شد»(2018) و در همکاری با گاس ون سانت و فیلم‌های «علائم» (2002) و «دهکده» (2004) را نیز برای ام نایت شایمالان، بازی کرده است. شایمالان در سال 2002 درباره او گفته بود: اگر او می‌خواست می‌توانست بهترین بازیگر دنیا شود. فارغ از این بحث که آیا او می‌خواهد یا نمی‌خواهد بهترین بازیگر شود، دست‌کم امروز می‌دانیم که او توانسته اخیراً از پس یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین نقش‌های سینمایی برآید.
بازی ستودنی در نقش دلقکی روان‌پریش
خواکین فونیکس در فیلم «جوکر» در نقش آرتور فلک، دلقک نیمه‌وقتی که هم ازنظر فیزیکی و هم ازنظر روانی آسیب‌دیده و رنجور است، بازی کرده، به‌طوری‌که بسیاری معتقدند او یک بازی الهام‌بخش و به‌یادماندنی در نقش جوکر از خود ارائه داده است. موضوع این فیلم دقیقاً در جهت عکس کتاب «مسخ» کافکاست. آرتور در ابتدای فیلم شخصیتی است که مانند یک حشره آشغال‌جمع‌کن در خیابان‌ها پرسه می‌زند و درنهایت بدل به رئیسی پوشالی برای محرومان و افرادی که از زندگی رقت‌بار رنج می‌برند می‌شود. جوکر، فیلمی از کمپانی وارنر است که از مدت‌ها قبل از اکران در جشنواره فیلم ونیز در محافل سینمایی سروصدا به پا کرده بود. جوکر در ماه سپتامبر 2019 در جشنواره فیلم ونیز موفق به کسب جایزه شیر طلایی شد. این فیلم تا‌کنون در نقاط مختلفی در سراسر دنیا به نمایش درآمده است. کارگردان این فیلم، تاد فیلیپس توانسته کمابیش پایان‌بندی فیلم را مشابه با فلش بک‌های پایان‌بندی فیلم «بتمن» به کارگردانی تیم برتون در سال 1989 بسازد. بخش عمده اقبال مخاطبان به فیلم جوکر به‌طور مشخص به کیفیت بالای بازیگری فونیکس بازمی‌گردد.
کاهش وزن بی‌سابقه
اما بازی در فیلم جوکر برای خواکین فونیکس کار چندان ساده‌ای نبوده و او سختی‌های زیادی را در این راه متحمل شد. او ناگزیر شد به‌منظور ایفای هر چه‌بهتر نقش جوکر متحمل کاهش وزن شود. کریستین بیل نیز ازجمله بازیگرانی بود که در زمان فعالیت حرفه‌ای خود ناگزیر شده بود ظاهر فیزیکی‌اش را تغییر دهد و در نقش‌هایی به‌عنوان فردی با فیزیک بسیار مناسب و لاغر ظاهر شود. تغییرات فیزیکی خواکین فونیکس به این منظور بوده که چهره وی در نقش جوکر خندان به نظر برسد و فیزیک بدنی وی چیزی مشابه فیزیک بدنی بازیگرانی باشد که پیش‌تر نقش جوکر را در فیلم‌های بتمن ایفا کرده بودند.
خواکین فونیکس با اشاره به تغییرات فیزیکی‌ای که درنهایت به کاهش 25 کیلوگرمی وزن او منجر شد در سخنانی گفته بود: نخستین کاری که باید پیش از ایفای نقش جوکر انجام می‌دادم کاهش وزن در مدت کوتاهی بود تا اینکه هنگام فیلم‌برداری فیزیک بدنی‌ام مشابه فیزیک بدنی شخصیت جوکر شود. او در گفت‌وگو با دیلی بیست نیز گفته بود: نخستین اتفاقی که برای شما در زمان کاهش وزن آن‌هم در بازه کوتاه زمانی رخ می‌دهد، دیوانگی است. فشارهای ناشی از رژیم غذایی شدید باعث می‌شود که شما به‌تدریج حالت فردی دیوانه را پیدا کنید یا اصطلاحاً به‌تدریج دیوانه شوید.
خوش‌چهره و نامتمرکز
ازنظر فیزیکی بدن او چنان دچار تغییرات شده که نمی‌تواند خود را به‌عنوان یک ستاره مطرح کند. او درهرصورت بیش از آنکه یک ستاره باشد یک بازیگر است. با یک نگاه به تام کروز یا ویل اسمیت می‌توانیم متوجه شویم که آن‌ها چهره و اندام متناسبی دارند اما سیما و پیشانی خواکین فونیکس مانند کوه راشمور است که در آن چهره روسای جمهور آمریکا در زوایای مختلف در برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌ها حجاری‌شده است. او نگاهی نافذ مانند اشعه‌ایکس و دماغی مانند کمانی فروافتاده دارد که از او چهره‌ای رازآلود و معماگونه ساخته است.
آنتونی لین، منتقد نیویورک‌تایمز دراین‌باره نوشته است که چهره عجیب و کشیده وی با ظاهری عصبی حالتی از نوعی خباثت نامرئی در چهره او پدید آورده است. جیمز گری، کارگردانی که سابقه همکاری با وی را در 4 فیلم دارد، فونیکس را به‌عنوان یک فرد معمایی خوش‌چهره و البته تا حدی غیرمتمرکز توصیف کرده است؛ مانند هر بازیگری که به ارزش کار خود واقف است، او بی‌آنکه به بیهودگی افزایش وزن فکر کند این کار را انجام داده است؛ اما او برای فیلم جوکر وزن خود را به میزان زیادی کاهش داده تا ظاهر اندامش به‌طور دقیقی با توصیفاتی که از اندام جوکر شده است، منطبق باشد.
انتقاد مطبوعاتی از فونیکس
فونیکس بیش از 30 سال درزمینه بازیگری در سینما تجربه دارد، همین مسئله ما را به این باور می‌رساند که تصور کنیم او دیگر یک شخصیت پخته‌ای است که از بروز رفتارهای نامتعارف، غیرعادی و عجیب‌وغریب خودداری می‌کند؛ اما برخی از رفتارهای فونیکس خلاف این باور رایج را به اثبات رسانده است. گزارش‌شده که او در زمان گفت‌وگو با دیلی‌تلگراف زمانی که از او پرسیده شد، آیا خشونت فیلم جوکر با جنبش مردان زن گریز رنجدیده و خشن امروزی ارتباطی دارد و آیا جنبش این مردان، الهام‌بخش این فیلم بوده؟ از جای خود بلند شد و محل گفت‌وگو را ترک کرد. ستاره‌ها اغلب باخشم، گفت‌وگو با خبرنگاران را ترک نمی‌کنند. آن‌ها اغلب زودتر به محل اکران فیلم‌ها می‌روند و از خود عکس سلفی می‌گیرند و با مردم و خبرنگاران برخورد خوبی دارند.
علاقه‌مند شدن به جوایز سینمایی
فونیکس در اظهاراتی در سال 1999 که بیشتر نمایانگر روح پوچ‌گرای وی بود، گفت: دلیل اینکه من همچنان در فیلم‌ها بازی می‌کنم این است که از فیلم‌های قبلی‌‌ام متنفرم. من همیشه تلاش می‌کنم اشتباهاتم را جبران کنم؛ اما حدوداً 20 سال پس‌ازاین اظهارات، فونیکس لحن آرام‌تری به کار برد و گفت: مهم‌ترین چیز درباره فیلم‌ها این است که شما به‌عنوان بازیگر در آن‌ها اشتباه کنید. جیمز گری که خواکین فونیکس در 4 فیلم با وی ایفای نقش کرده درباره تغییراتی که در رفتار و نظرات این بازیگر در بیش از دو دهه همکاری با وی دیده نظرات جالبی دارد: زمانی که جیمز گری و فونیکس سر صحنه فیلم محوطه، در سال 2000 با یکدیگر همکاری می‌کردند، جیمز گری گفته بود: فونیکس کاملاً بر رفتارش تسلط ندارد. او به‌مانند یک قهرمان شیرجه در المپیک بود که هنوز قواعد رسمی حضور در المپیک را نمی‌شناخت. از آن زمان به بعد او متوجه شد که محدودیت‌های رفتاری وجود ندارد و به‌مرور تبدیل به فردی نترس شد.
به گفته جیمز گری، ممکن است نقش‌آفرینی او در فیلم‌های شخصیت محور جوکر، استاد و «تو هیچ‌گاه واقعاً اینجا نبودی» تحسین‌برانگیز باشد و توجه مخاطب را به خود جلب کند اما برخی از فیلم‌های دیگری که خواکین فونیکس در آن‌ها بازی کرده نظیر دو عاشق که او در آن نقش فردی بسیار درون‌گرا را بازی می‌کند که همچنان با والدینش زندگی می‌کند و تمایل به خودکشی در وی بسیار بالاست اما همچنان نمی‌خواهد امید خود نسبت به زندگی را از دست بدهد و در فیلم «او»، به کارگردانی اسپایک جونز در سال 2013 که یک کارمند تنهایی است که عاشق کامپیوترش می‌شود، نیز به نظر ارزش توجه از سوی مخاطب را البته در درجات متفاوت‌تری نسبت به فیلم جوکر دارد. جیمز گری می‌گوید: او درصورتی‌که به فردی نترس تبدیل نمی‌شد نمی‌توانست در نقش فردی‌کوئل در فیلم استاد بازی کند. بازیگرانی که از مسخره شدن و استهزا می‌ترسند نمی‌توانند برای بازی در این نقش هیکل بدقواره‌ای برای خود بسازند. فردی‌کوئل در این فیلم شخصیتی است که دارای هیکلی بسیار بد‌قواره است و شانه‌هایش از فرط خمیدگی نزدیک است در ناحیه چانه به هم برخورد کند. او شخصیتی است که گاهی به نحو بسیار مضحکی می‌خندد، در برخی از صحنه‌های فیلم او را در حالی می‌بینیم که با دهانی نیمه‌باز به‌طور زننده‌ای خنده سر می‌دهد و سخنانی نامفهوم از دهانش خارج می‌شود.
خواسته خواکین فونیکس مبنی بر خنداندن مخاطبانش او را از سایر همتایانش متمایز می‌سازد. به همین خاطر است که بسیاری فونیکس را به‌عنوان مناسب‌ترین گزینه در نقش آرتور‌فلک تشخیص داده‌اند. فونیکس برای ایفای نقش آرتور فلک بازیگری مناسب است. او به‌وضوح میان ژانر کمدی و ژانر ترسناک تمایزی قائل نمی‌شود. شاید به خاطر ویژگی‌های فونیکس در بازیگری است که برخی از رفتارهای نامتعارف او در هالیوود تحمل می‌شود. تینا فری، مجری گلدن گلوب در سال 2015 در زمان اعلام نام وی گفته بود: خواکین فونیکس در این مراسم حضور نیافته است؛ چراکه معتقد است تمام مراسم اهدای جوایز سینمایی و تلویزیونی کاملاً مزخرف هستند؛ اما به نظر می‌رسد او اخیراً با مراسم اهدای جوایز کنار آمده و توانسته با ناراحتی و نگرانی‌های خود از دیده شدن در جمع مدعوین مراسم سینمایی کنار بیاید، به‌ویژه آنکه فیلم جوکر همه‌‌چیز را تغییر داده و امکان دارد در آینده، او حتی در اسکار 2020 در زمره کاندیداهای دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد سال باشد.
خانواده بازیگر
بسیاری از طرفداران خواکین فونیکس به اسرار زندگی وی چندان آگاه نیستند و اعضای خانواده وی را نیز چندان نمی‌شناسند. برادران و خواهران وی همه بازیگر و همه در عرصه موسیقی فعال هستند. بسیاری نمی‌دانند که برادر بزرگ‌تر او ریور فونیکس بازیگر مطرحی بوده است که در سال 1993 به دلیل اوردوز جان خود را ازدست‌داده. جالب اینکه زمانی که خواکین فونیکس در سن 16 سالگی و ابتدای فعالیت هنری خود قصد داشت از عرصه سینما کنار برود، این برادرش بود که او را وادار به تماشای فیلم «گاو خشمگین» به کارگردانی مارتین اسکورسیزی (1980) کرد و موفق شد از این طریق دوباره او را ترغیب به برگشتن به عرصه بازیگری در سینما کند. امروز کار خواکین فونیکس به‌جایی رسیده که رابرت دنیرو در کنارش در فیلم جوکر، آن‌هم نه در نقش اول فیلم بلکه به‌عنوان بازیگر دوم فیلم و در نقش آرتور ایدولیسس مجری تلویزیونی بازی می‌کند.
مقایسه فونیکس با رابرت دنیرو
اما فونیکس حتی از ویژگی‌ای در بازیگری برخوردار است که رابرت دنیرو از آن عاری است و آن خواست و حتی انگیزه نیرومند وی درحرکت سریع با اسکیت روی لبه مرز میان مضحکه و جدیت است. اغراق نیست اگر از این نظر فونیکس را در حد و قواره با دنیل دی لوئیس بدانیم؛ بازیگری که او نیز 2 بار به‌عنوان نقش اول در فیلم‌های توماس اندرسون ظاهرشده است. فیلم جوکر شاهدی است بر این مدعا؛ درواقع خواکین فونیکس در این فیلم ازنظر احساسی و فیزیکی دقیقاً یک دی لوئیس امروزی است. او یک مارینا آبرامویچ (بازیگر و نویسنده اهل صربستان) مرد است؛ مردی که شیا له‌بوف (بازیگر آمریکایی) رؤیای آن را در سر دارد که مانند وی بازی کند. او کریستین بیلی دارای احساسات طنز‌گونه است. او شاید تنها بازیگری باشد که بتواند خود را ازنظر بازیگری به سطح اندی کافمن برساند. اگر رابرت دنیرو و دی لوئیس روی طناب سیرک ماهرانه گام بر می‌بردارند، خواکین فونیکس این کار را با تخم‌مرغی بر سرانجام می‌دهد. او در جوکر به ما نه‌تنها جسارت خندیدن را اعطا می‌کند که ما را با ترس و وحشت نهفته در این فیلم نیز همراه می‌کند.
جوکر به روایت فونیکس
خواکین فونیکس در مصاحبه با دیلی‌بیست به این مسئله اشاره کرد که چگونه خواندن یک ژورنال درباره آرتور فلک (شخصیتی خیالی و کمیک که در ابتدا یک استند‌آپ کمدین است اما در این حرفه شکست می‌خورد و به‌مرور شخصیتش تغییر می‌کند و شخصیت جوکر از وی متولد می‌شود) و کتاب‌های طنز به او کمک کردند تا بهتر بتواند در نقش این شخصیت ظاهر شود. او همچنین به این مسئله اشاره کرد که در نظر بسیاری، جوکر شخصیتی تراژیک دارد. او گفته است: من بیشتر به بخشی از آرتور علاقه‌مند بودم که از آن نور ساطع می‌شد. من رنج کشیدن وی را دوست نداشتم، اما به تلاشش برای یافتن آرامش و لحظاتی شاد در زندگی علاقه‌مند بودم. او می‌خواست با دیگران ارتباط داشته باشد و گرما و عشق را احساس کند. من به این قسمت از شخصیت او علاقه‌مند بودم و فکر می‌کردم که ارزش آن را دارد که بیشتر دراین‌باره بخوانم و تحقیق کنم.
فونیکس به روایت تاد فیلیپس
تاد فیلیپس درباره فونیکس می‌گوید: هدف ما هیچ‌گاه این نبوده که خواکین فونیکس را به دنیای کتاب‌های کمیک معرفی کنیم بلکه هدف ما این بوده که فیلم‌هایی که با اقتباس از کتاب‌های کمیک ساخته می‌شوند را با دنیای خواکین فونیکس آشنا کنیم و به نظر می‌رسد در کارمان موفق بوده‌ایم و مأموریتمان را باید در این زمینه پایان‌یافته تلقی کنیم. حتی پس از ساخت فیلم جوکر، فونیکس همچنان به طرز عجیبی به مشکلاتی که امکان دارد بر سر راه تولید یک محصول سینمایی که با اقتباس از کتاب‌های کمیک ساخته شود، توجه نشان نمی‌دهد و بدون توجه به حواشی تولید این‌گونه فیلم‌هاست که توانسته بازی درخشانی در این فیلم از خود ارائه دهد.
دنیل دی لوئیس امروزی
فونیکس در این فیلم ازنظر احساسی و فیزیکی دقیقاً یک دی لوئیس امروزی است. او یک مارینا آبرامویچ (بازیگر و نویسنده اهل صربستان) مرد است.
عادت به غیرعادی بودن
فونیکس بیش از 30 سال درزمینه بازیگری در سینما تجربه دارد؛ همین مسئله ما را به این باور می‌رساند که تصور کنیم او دیگر یک شخصیت پخته است که از بروز رفتارهای نامتعارف، غیرعادی و عجیب‌وغریب خودداری می‌کند اما برخی از رفتارهای فونیکس خلاف این باور رایج را به اثبات رسانده است.
ترجمه: آرش نهاوندی، همشهری
