در بحث جامعه‌شناسی خبر عنوان می‌شود که خبر خوب و بد یک ویژگی مشترک دارند و آن ویژگی این است که خبر باید با بسترها، ارزش‌ها و واقعیت‌های جامعه منطبق باشد. وقتی در کشور ما انبوهی از بیکاران وجود دارد، به انتشار اخباری مبنی برافزایش اشتغال و کاهش بیکاری درحالی‌که مردم واقعیت دیگری را می‌بینند، نمی‌توان گفت خبر خوب یا بد.
چه خبر خوب باشد و چه بد، افکار عمومی اخبار را با شرایط اجتماعی افراد خود می‌سنجند. یکی از معیارهای سنجش خبر خوب و بد، محیط اجتماعی و واقعیت‌های اجتماعی است که مخاطبان با آن سروکار دارند. اگر بدترین اوضاع‌واحوال جامعه را با بهتری خبر تنظیم شود یا بهترین احوال جامعه را بدترین خبر انعکاس یابد، قضاوت کننده افکار عمومی است.
آنچه بشود خوب یا بد یک خبر را با آن سنجید شرایط اجتماعی است. با خبر خوب یا خبر بد نمی‌شود افکار عمومی را فریب داد، البته شاید بتوان مدتی افکار عمومی را فریفت. اتفاقی که در این میان رخ می‌دهد این است که خبر خوب یا بد اگر با شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... جامعه منتشر نباشد، برچسب سانسور، دروغ‌گویی و بی‌اعتمادی به رسانه زده خواهد شد. اگر ما خبر می‌دهیم شرایط اقتصادی در جامعه بهتر شده، مردم باید آن را در زندگی لمس کنند.
در روزنامه‌نگاری بحثی وجود دارد با عنوان حقوق و مسئولیت‌های اجتماعی روزنامه‌نگار. در این مبحث بر روی دو موضوع تأکید شده است، یکی مسئولیت‌های روزنامه‌نگاران نسبت به خبر و جامعه و دیگری مسئولیت نهادها و سازمان‌های خبری نسبت به جامعه.
همه آیین‌نامه‌ها، اساس‌نامه‌ها و انجمن‌های صنفی در سراسر دنیا در خصوص رسانه مسئول می‌گویند که رسانه‌ها باید بی‌طرف باشند، نباید پیش‌داوری و قضاوت کنند، خبرنگار نباید به افکار عمومی، ارزش‌ها و افکار عمومی توهین کند... برخی از این موارد بیشتر به شعار تبدیل‌شده تا عمل. یادمان باشد در بحث آزادی روزنامه‌نگاری و خبر و انتشار آزاد اخبار و اطلاعات، دستورالعمل‌های زیادی وجود دارد اما آنچه رسانه را مسئول می‌کند، حرفه‌ای گری است. تا زمانی که رسانه‌ای نگاه حرفه‌ای نداشته باشد، مسئول نخواهد بود.
تا زمانی که رسانه‌ها وابسته به حزب‌های سیاسی باشند، نه‌فقط در ایران که در همه دنیا، رسانه مسئول معنای چندانی نخواهد داشت. ما در کشور خبرگزاری‌ها و رسانه‌های زیادی داریم که هرکدام وابسته به یک گروه و جناح هستند و هرکدام از این رسانه‌ها بر اساس دیدگاه خودشان خبر را تنظیم می‌کنند. پس در این شرایط رسانه مسئول معنای چندانی ندارد.
توصیه من این است که در برنامه‌ها و همایش‌هایی که به روزنامه‌نگاری مربوط می‌شوند، کمی از شعارزدگی فاصله بگیریم و به واقعیت‌ها نگاه کنیم. باید قبول کنیم که جامعه ما درگیر مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و روانی است. به‌جای برگزاری همایش‌هایی که عمدتاً در آن‌ها شعار داده می‌شود، همایش‌هایی برگزار شود که به رسانه‌ها آموزش دهیم که در شرایط بحران و یاس و نامیدی وجود دارد چگونه خبرنویسی کنیم و از همه مهم‌تر به‌جای آنکه برای این نوع همایش‌ها هزینه کنیم، کمک کنیم تا اقتصاد و معیشت مردم بهتر شود.
علی گرانمایه‌پور (استاد علوم ارتباطات)
